Xəzər Universitetində pestisidlərin təhlükələri müzakirə olundu

Azərbaycanda və regionda ekoloji təhlükələrin qarşısının alınması məqsədilə mühüm tədbirlər davam edir. Avqustun 15-də Xəzər Universitetində keçirilən dəyirmi masada pestisidlərin insan sağlamlığına və ətraf mühitə vurduğu ziyanlara diqqət çəkilib. Tədbir BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) dəstəyi ilə yaradılan “ToxicNet” Regional Şəbəkəsi çərçivəsində təşkil olunub.

Dəyirmi masada əsas diqqət qalıq pestisidlərin ətraf mühitə vurduğu ziyana və onların utilizasiya yollarına yönəldilib. Ekspertlər qeyd ediblər ki, sovet dövründə Azərbaycana gətirilən pestisidlər hələ də ciddi təhlükə mənbəyidir. Bu maddələr torpağa və bitkilərə hoparaq, qida zənciri vasitəsilə insana keçir və xərçəng kimi ağır xəstəliklərə səbəb olur. FAO ilə birgə həyata keçirilən tədbirlərdə də qeyd olunduğu kimi, Azərbaycanda köhnəlmiş pestisidlərin dayanıqlı idarə olunması üçün bir sıra tədbirlər görülüb, lakin problem hələ də aktualdır.

Müzakirələrdə vurğulanıb ki, pestisidlərin həddindən artıq istifadəsi torpağın sağlamlığına, bitkilərə və qida təhlükəsizliyinə zərər vurur. Məsələn, qlobal araşdırmalara əsasən, pestisidlər nəzərdə tutulmayan orqanizmlərə – göbələklərə, mikroorqanizmlərə, bitkilərə, həşəratlara və hətta insanlara – zərər verir. Hər il dünyada 3 milyon tondan çox pestisid tətbiq olunur ki, bu da ekosistemlərə ciddi təsir göstərir. Azərbaycanda bu problem sovet mirasının bir hissəsi olaraq daha da qabarıqdır: köhnə anbarlarda saxlanılan pestisidlər torpağı və suyu çirkləndirir, nəticədə qida məhsulları vasitəsilə insanlar bunlara məruz qalır.

İstifadə olunmuş sahələrin təmizlənməsi prosesi çox çətin və uzunmüddətlidir. Ekspertlər bildiriblər ki, bu məsələdə beynəlxalq əməkdaşlıq vacibdir. FAO-nun regiondakı layihələri məhz bu istiqamətdə addımlar atır. Seminarlarda pestisidlərin idarə olunması planları müzakirə olunur. Tədbirdə fikir mübadiləsi aparılarkən alternativ üsullara, ilk növbədə bioloji mübarizə vasitələrinə və dayanıqlı kənd təsərrüfatı təcrübələrinə keçid təklif edilib.

Tədbirdə bir sıra nüfuzlu şəxslər və qurumlar təmsil olunub. Xəzər Universitetinin Ekoloji Araşdırmalar Mərkəzinin professoru Rövşən Abbasov pestisidlərin ekosistemlərə təsirini ətraflı təhlil edib və təmizləmə proseslərinin çətinliklərindən danışıb. FAO layihəsinin milli meneceri Gülər Adığözəlzadə layihənin regiondakı nailiyyətlərini vurğulayıb və yerli icmaların rolunu qeyd edib. Təhlükəli Tullantılar Departamentinin direktoru Yuliya Lobunsova tullantıların idarə olunması və utilizasiya yolları barədə məlumat verib.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin və QHT-lərin nümayəndələri də qarşılıqlı əməkdaşlıq imkanlarını müzakirə ediblər. Qeyd olunub ki, pestisidlər xərçəng və digər xəstəliklərə yol açır, xüsusilə uşaqlar üçün ciddi risklər yaradır. Həmçinin uzunömürlü kimyəvi maddələrin pestisidlərdə istifadəsi qida zəncirində çirklənməni artırır, qaraciyər, böyrək xəstəliklərinə səbəb olur. Bu məsələlər qlobal miqyasda aktualdır, dünyanın bir çox ölkələrində pestisidlərin səbəb olduğu xəstəliklər barədə araşdırmalar aparılır.

Pestisidlərin yaratdığı risklər – xüsusilə Sovet dövründən qalan miras – həm insan sağlamlığına, həm də ekosistemlərə ciddi ziyan vurur. Ekspertlərin fikrincə, bu problemin həlli üçün yerli və beynəlxalq əməkdaşlıq, alternativ üsullara keçid və maarifləndirmə kampaniyaları vacibdir. FAO-nun dəstəyi ilə davam edən layihələr  Azərbaycanı və qonşu ölkələri daha təmiz və dayanıqlı gələcəyə yaxınlaşdıracaq. Bu kimi tədbirlər, cəmiyyəti “Yediyin sənsən” prinsipi ilə hərəkətə keçməyə çağırır.

ToxicNet şəbəkəsi “Dayanıqlı İnkişaf Mərkəzi” İctimai Fondu tərəfindən icra olunan layihənin bir hissəsidir və əsas məqsədi Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan kimi ölkələrdə yerli icmaların və qeyri-hökumət təşkilatlarının (QHT) potensialını gücləndirməkdir. Onun fəaliyyəti davamlı üzvi çirkləndiricilər (POPs) və köhnəlmiş pestisidlər kimi kimyəvi maddələrin yaratdığı ciddi ekoloji və sağlamlıq risklərinə qarşı mübarizəyə yönəlib. Şəbəkə çirklənmiş ərazilərdə əməkdaşlığı təşviq edərək, torpaq, su, hava və tullantılar vasitəsilə yayılan pestisidlər, ağır metallar və digər zərərli kimyəvi maddələrin təsirini minimuma endirməyi hədəfləyir. FAO-nun dəstəyi ilə regionda oxşar layihələr artıq həyata keçirilib. Məsələn, Mərkəzi Asiya ölkələrində köhnəlmiş pestisidlərin idarə olunması üzrə seminarlar təşkil olunub. Bu tədbirlər dayanıqlı kənd təsərrüfatının inkişafına töhfə verərək, pestisid risklərini azaltmağa kömək edir.

Tədbirin sonunda iştirakçılara sertifikatlar təqdim olunub.